Arbitraż
Przesłuchanie biegłych, podobnie jak przesłuchanie świadków, dzieli się na zadawanie pytań przez stronę, która przedłożyła opinię biegłych (direct examination, re-direct examination) oraz zadawanie pytań przez drugą stronę (cross-examination). Przed cross-examination często dopuszcza się prezentację opinii przez biegłych.
Trybunał arbitrażowy może zadawać pytania w każdym czasie. Możliwe jest także przeprowadzenie konfrontacji biegłych powołanych przez przeciwne strony postępowania, w zakresie, w jakim wydane przez nich opinie są sprzeczne (witness conferencing lub hot tubbing).
Rozprawa może zakończyć się wypowiedziami stron mającymi na celu przedstawienie ich ostatecznych stanowisk (closing arguments) lub – najczęściej – wyznaczeniem stronom przez trybunał arbitrażowy terminu na złożenie post-hearing briefs.
Post-hearing brief (w skrócie PHB) to pismo składane przez strony postępowania arbitrażowego po rozprawie. Jego celem jest podsumowanie przebiegu rozprawy lub podsumowanie całego stanowiska strony. Post-hearing brief z reguły zawiera odniesienia do fragmentów transkrypcji rozprawy.
Nie w każdej sprawie trybunał arbitrażowy zobowiązuje strony do złożenia post-hearing briefs. Odstąpienie od post-hearing briefs może zdarzyć się wtedy, gdy na rozprawie nie byli przesłuchiwani żadni świadkowie czy biegli, a strony podsumowały swoje stanowiska ustnie. Najczęściej jednak strony chcą mieć możliwość złożenia post-hearing briefs, a trybunał arbitrażowy wyznacza im odpowiedni termin.
Co do zasady koszty postępowania ponosi strona przegrywająca. Jest ona zobowiązana do zwrócenia drugiej stronie opłat uiszczanych sądowi arbitrażowemu (w tym opłat przeznaczonych na wynagrodzenia arbitrów). Musi również zwrócić stronie wygrywającej koszty wynagrodzenia pełnomocników. Jeżeli powództwo zostaje uwzględnione częściowo, zazwyczaj koszty rozkładane są między strony proporcjonalnie do wyniku sprawy.
Istotna różnica pomiędzy arbitrażem a sądownictwem powszechnym dotyczy określania kwoty wynagrodzenia pełnomocników, która powinna być zwrócona drugiej stronie. Sąd powszechny, zasądzając zwrot kosztów zastępstwa procesowego, ograniczony jest stawkami wskazanymi w rozporządzeniach Ministra Sprawiedliwości. W arbitrażu zazwyczaj brane są zaś pod uwagę rozsądne koszty prawników rzeczywiście poniesione przez stronę. Oznacza to, że możliwe jest odzyskanie całości wynagrodzenia zapłaconego pełnomocnikowi za prowadzenie sprawy.
Dla odzyskania kosztów prowadzenia sprawy, w szczególności wynagrodzenia pełnomocników, wymagane jest złożenie spisu kosztów w terminie wyznaczonym przez trybunał arbitrażowy. Następuje to na końcu postępowania.
W arbitrażu nie należy składać wniosku o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych, gdyż te „normy przepisane”, tj. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie stawek opłat za czynności adwokacie lub czynności radców prawnych, nie są stosowane. Strona, która złoży taki wniosek, musi liczyć się z tym, że koszty zastępstwa nie zostaną na jej rzecz zasądzone.
Czas oczekiwania na wyrok zależy od rodzaju procedury, w jakiej rozpoznawana jest dana sprawa. W przypadku postępowań przyspieszonych, które są przewidziane w wielu regulaminach stałych sądów arbitrażowych, sprawa powinna zostać rozstrzygnięta w ciągu sześciu miesięcy. W przypadku procedury zwykłej postępowanie trwa dłużej, jednak zazwyczaj nie przekracza roku, chyba że sprawa jest szczególnie skomplikowana dowodowo. Dobrą praktyką jest wskazywanie w postanowieniu organizacyjnym, w jakim terminie zostanie wydany wyrok w danej sprawie.
Jeżeli wyrok sądu arbitrażowego jest korzystny, a strona przeciwna nie chce wykonać go dobrowolnie, należy złożyć w sądzie powszechnym wniosek o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego albo o uznanie wyroku sądu polubownego. Stwierdzenie wykonalności dotyczy wyroków nadających się do wykonania w drodze egzekucji, np. wyroków zasądzających świadczenie pieniężne. Natomiast uznanie dotyczy wyroków nienadających się do egzekucji, np. wyroków ustalających istnienie lub nieistnienie stosunku prawnego. Wniosek należy złożyć do sądu apelacyjnego, na obszarze którego znajduje się sąd, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy, gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny, a w braku tej podstawy – do Sądu Apelacyjnego w Warszawie.
Sąd powszechny może odmówić stwierdzenia wykonalności lub uznania wyroku sądu arbitrażowego z określonych przyczyn, np. gdy wykonanie wyroku byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (tzw. klauzula porządku publicznego). Strona, która przegrała sprawę przed sądem arbitrażowym, ma szanse na przedstawienie swojej argumentacji co do tego, czy wyrok sądu arbitrażowego jest wykonalny lub powinien być uznany.
Na postanowienie sądu apelacyjnego w przedmiocie uznania albo stwierdzenia wykonalności wyroku sądu arbitrażowego wydanego w Polsce przysługuje zażalenie do innego składu tego sądu.
Jeżeli wyrok sądu arbitrażowego jest niekorzystny, strona powinna zweryfikować, jakie ma możliwości kwestionowania wyroku według przepisów obowiązujących w miejscu jego wydania.
W przypadku wyroków wydanych w Polsce, strona przegrywająca ma prawo wnieść do sądu powszechnego skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego. Skarga powinna być wniesiona do sądu apelacyjnego, na obszarze którego znajduje się sąd, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy, gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny, a w braku tej podstawy – do Sądu Apelacyjnego w Warszawie. Termin na wniesienie skargi wynosi dwa miesiące od dnia doręczenia wyroku.
Kontrola wyroku sądu arbitrażowego przez sąd powszechny jest bardzo ograniczona. Sąd powszechny uchyli wyrok sądu arbitrażowego tylko w ściśle określonych przypadkach, w szczególności wtedy, gdy brak było zapisu na sąd polubowny lub kiedy wyrok sądu polubownego jest sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (tzw. klauzula porządku publicznego). Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego nie prowadzi do ponownego badania sprawy przez sąd powszechny. Przeważająca większość skarg o uchylenie wyroku sądu polubownego (ponad 90%) jest oddalana.
Od wyroku wydanego przez sąd apelacyjny w postępowaniu ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego przysługuje skarga kasacyjna.
Niezależnie od prawa do wniesienia skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, strona przegrywająca może kwestionować podstawy do stwierdzenia wykonalności czy uznania tego wyroku przez sąd powszechny. Jeżeli strona wygrywająca zainicjowała postępowanie w sprawie stwierdzenia wykonalności lub uznania wyroku sądu polubownego, druga strona ma zagwarantowane prawo do przedstawienia swojego stanowiska w tej kwestii. Ma na to dwa tygodnie od doręczenia jej odpisu wniosku o stwierdzenie wykonalności lub uznanie wyroku sądu polubownego.